John Rawls stelt in zijn standaardwerk ‘Justice as fairness’ dat het in een ‘rechtvaardige maatschappij’ toegelaten is specifieke maatregelen te nemen ten voordele van de meest ‘kwetsbare groepen’. Opdat ze gelijk aan de start kunnen verschijnen zijn speciale interventies gerechtvaardigd. Vanuit deze optiek zou hij zich zeker kunnen terugvinden in ‘tuintherapie’ en ‘therapeutische tuinen’, een sociale en ethische correctie waarbij een inhaalbeweging plaatsvindt ten aanzien van degenen die uit de boot vallen. Achterliggende visie is dat het niveau van een samenleving zich laat aflezen aan het lot dat zij toebedeelt aan haar niet-actieve leden (Simonne de Beauvoir). Omringen we hen met de beste zorgen en trachten we hen zoveel mogelijk in te schakelen in het sociale weefsel of veroordelen we hen tot ledigheid en apathie ? En het is op dit vlak dat tuintherapie een stap kan zetten in de richting van een rechtvaardige en fatsoenlijke samenleving.
Martha Nussbaum verkent in haar boek “Mogelijkheden scheppen ; een nieuwe benadering van de menselijke ontwikkeling” de voorwaarden voor een rechtvaardige samenleving. Start is het begrip ‘waardigheid’ van waaruit men 10 vermogens vastlegt (zie hieronder). Deze vaardigheden zijn de centrale vereiste voor een leven van waardigheid in een rechtvaardige maatschappij. Uitgangspunt is dat de mens een sociaal wezen is en zijn leven pas een invulling kan geven in relatie met anderen. Menselijke vaardigheden komen ter wereld in een latente niet-ontwikkelde vorm en vereisen steun van de omgeving om tot volledige wasdom te komen, dit op een wijze die beantwoordt aan de menselijke waardigheid. Verklaringen over gelijke rechten voor uitgeslotenen of gemarginaliseerden hebben niets om het lijf als ze niet gepaard gaan met positieve overheidsprogramma’s die garanderen dat mensen daadwerkelijk hun rechten kunnen uitoefenen.
Voor kwetsbare mensen waarop tuintherapie zich richt, betekent deze theorie dat mensen die over minder aangeboren vaardigheden beschikken meer hulp nodig hebben (tgv een cognitieve of fysieke beperking…). Voor hen zijn speciale interventies en uitgaven gerechtvaardigd. Vanuit deze optiek dient een overheid een ondersteuning te bieden aan de worstelingen van mensen met stoornissen en beperkingen. Ook al zijn deze bijkomende investeringen economisch niet lonend en leiden ze vanuit het contractdenken niet tot een wederzijds voordeel, vanuit de waardigheid van eenieder zijn ze noodzakelijk.
Essentiële vermogens, vaardigheden: in staat zijn tot
- LEVEN: een menselijk leven van normale duur tot het einde toe kunnen leiden.
- LICHAMELIJKE GEZONDHEID: over een goede gezondheid beschikken (voedsel, onderdak,.. verwerven).
- LICHAMELIJKE ONSCHENDBAARHEID: zich vrijelijk kunnen verplaatsen & gevrijwaard zijn van geweld
- ZINTUIGLIJKE WAARNEMING, inclusief verbeeldingskracht en denken. In staat zijn om zintuigen te gebruiken, te fantaseren, te redeneren,..
- GEVOELENS, om gehecht te zijn aan dingen en mensen buiten onszelf,
- PRAKTISCHE REDE: zich een conceptie van het goede leven kunnen vormen
- SOCIALE BANDEN, meer bepaald met en voor anderen te leven; sociale interactie,…
- ANDERE BIOLOGISCHE SOORTEN: te leven met zorg voor en in relatie met de natuur,…
- SPEL, te lachen, spelen,…
- VORMGEVING VAN DE EIGEN OMGEVING: politiek en maatschappelijk daadwerkelijk kunnen participeren